Οι Γέροντες της ερήμου

Αποτέλεσαν την αναγέννηση του μοναχισμού, δημιουργώντας έναν ζωντανό και οργανικό σχηματισμό πνευματικής και θεωρητικής κίνησης που κατέκτησε ολόκληρο τον ελληνικό και νοτιοσλαβικό κόσμο στη διάρκεια του δέκατου τέταρτου αιώνα. Ουσιαστικά η κίνηση αυτή αποτελούσε μια νέα εμπειρία, μια νέα μαθητεία και βίωση του πνεύματος του αυθεντικού μοναχισμού. Στην αρχή οι Γέροντες πέρα από το Βόλγα αναζητούσαν τη σιωπή και την ησυχία. Στη συνέχεια, η κίνησή τους έδωσε το σύνθημα για μια θυσιαστική αναχώρηση. Έτσι, η σκήτη έγινε ο σκοπός της ζωής τους.

Έβλεπαν διαφορετικά τη ζωή του μοναχικού ερημίτη. Θεωρούσαν τα κοινοβιακά μοναστήρια ως πολύ θορυβώδη. Η ακτημοσύνη, δηλαδή η στέρηση των περιουσιακών στοιχείων, χαρακτήριζε την πορεία τους που τους οδηγεί μακριά από το υλικό πεδίο ύπαρξης. Πέτυχαν με αυτο τον τρόπο την αποσύνδεσή τους από την ματαιόδοξη θεώρηση της εν τω κόσμω ζωής, την πνευματική επαγρύπνησή τους και την αφύπνιση της θεολογικής τους συνείδησης. Δεν τον απέρριψαν μόνο, αλλά και τον αρνήθηκαν. Προσπαθούσαν και πέτυχαν να δημιουργήσουν μία νέα ανθρώπινη προσωπικότητα, δείχνοντας τον δρόμο προς μια νέα δημιουργική πολιτιστική ανάπτυξη. Οι βίοι των μοναχών και αγίων της ερήμου, πέρα από το Βόλγα, είναι ένα αντιπτοσωπευτικό και συγκινητικό μαζί δείγμα για το πως εφαρμόστηκαν οι διδασκαλίες τους και μεταμορφώθηκαν σε ζωή και πράξη.  Εκείνο που είχε τη μεγαλύτερη δύναμη ήταν η εσωτερική τους διάθεση.

π. Γεώργιος Φλωρόφσκυ