π. ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΦΛΩΡΟΦΣΚΥ: ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΟΥΝΙΑ

Η ουνία εξελίχθηκε σε σχίσμα και παρέμεινε σχίσμα. Υπήρξε βασικά ως κίνημα μιας μικρής μερίδας του κλήρου, έργο μερικών επισκόπων, αποκομμένων από την κοινότητα της Εκκλησίας, που ενεργούσαν χωρίς την ελεύθερη και συνοδική συγκατάθεση της. Ενεργούσαν μυστικά και κρυφά, χωρίς την επίγνωση των Ορθόδοξων Χριστιανών, παραπλανώντας τους. Οι Ορθόδοξοι πιστοί είδαν πως πρέπει να εναντιωθούν στους προδότες ιεράρχες που ασπάστηκαν τον παπισμό παριστάνοντας ότι παραμένουν Ορθόδοξοι για να τραβήξουν και να παρασύρουν κόσμο. Όμως κοινωνιολογικά η ουνία αποδείχτηκε μια αποτυχία, όσο και να παριστάνουν τους Ορθόδοξους βαθμιαία περνούσαν και τυπικά κάτω από το λατινικό τυπικό. Το μόνο πράγμα που μπορεί να στηρίξει και να παρατείνει την αποτυχία της ουνίας, εφόσον δεν ριζώνει στις καρδιές του Ορθόδοξου λαού, είναι η κρατική παρέμβαση, που μέσα από το πνεύμα της ομοιομορφίας, επιθυμεί την αστραπιαία και χοντροκομμένη λατινοποίηση. Η ουνία δεν ήταν μόνο πράξη θρησκευτικής επιλογής, αλλά περισσότερο μια έκρηξη πολιτιστικού και πολιτικού αυτόπροσδιορισμού. Ένα από τους ιδρυτές της ουνίας και δεύτερος ουνίτης μητροπολίτης, ο ύπατος Ποσιέζ, αναφέρει πως οι Έλληνες διαστρέφουν το Ευαγγέλιο ! Αντίθετα οι Ορθόδοξοι σλάβοι απολογητές μαρτυρούν ότι οι μεταφράσεις των αγίων κειμένων και η μελέτης της φιλοσοφίας και θεολογίας πρέπει να γίνεται από τα Ελληνικά και όχι από τα λατινικά, που είναι μια ακατάλληλη και ανεπαρκής γλώσσα για υψηλά και περίπλοκα θεολογικά θέματα. Οι ουνίτες και αυτό το εμφανίζουν και οι προτεστάντες, προσπαθούν μέσα από αντιρρητικούς διαλόγους να ανασκευάζουν την Πατερική Πίστη και από την μια μεριά οι παπικοί ουνίτες προσπαθούν να επιβάλουν την εξουσία του Βατικανού, από την άλλη οι πιστοί του Λούθηρου την παθητική πίστη και τα ενοχικά συμπλέγματα. Από την άλλη οι Έλληνες και Σλάβοι Ορθόδοξοι κρατούν την αληθινή πίστη και επικαλούνται τις αποδείξεις τους από την Αγία Γραφή και τα Πατερικά κείμενα.

π. Γεώργιος Φλωρόφσκυ

π. Γεώργιος Φλωρόφσκυ: Το να είσαι Χριστιανός σημαίνει να είσαι Έλληνας

Πράγματι, το να είσαι Χριστιανός σημαίνει να είσαι Έλληνας, εφόσον η βασική μας αυθεντία θα είναι για πάντα ένα ελληνικό βιβλίο, η Καινή Διαθήκη.
Το χριστιανικό μήνυμα έχει δια παντός διατυπωθεί σε ελληνικές κατηγορίες….
Προσωπικά είμαι αποφασισμένος να υπερασπιστώ αυτή τη θέση και μάλιστα σε δύο διαφορετικά μέτωπα:
Κατά της όψιμης αναβίωσης του εβραϊσμού.
Κατά όλων των προσπαθειών επαναδιατύπωσης δογμάτων σε κατηγορίες σύγχρονων φιλοσοφιών, είτε γερμανικών, είτε δανέζικων, είτε γαλλικών.

Η ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΓΕΡΟΝΤΑ ΣΩΦΡΟΝΙΟΥ

Η θεολογία που αναπτύσσει και αποδέχεται ο γέροντας Σωφρόνιος δεν περιορίζεται μέσα σε αυτό τον κόσμο με αυτόματες λογικές διεργασίες. Πως όμως μπορεί να φτάσει ο άνθρωπος στη γνώση του Θεού; Η αρχή της θεολογίας για τον γέροντα Σωφρόνιο είναι η άνωθεν αποκάλυψη, όπου η διάνοια μπορεί να θεολογήσει μόνο επί των θεμελίων της αποκάλυψης που δίνεται από το Θεό. Μέσα στην εκκλησιαστική παράδοση, το δεδομένο της αποκάλυψης αποκρυσταλλώνεται στο δόγμα, όπου το ανθρώπινο πνεύμα μέσα από την οδό του δόγματος θα αφομοιώσει τα δεδομένα της θείας αποκάλυψης, οικειωποιόντας το περιεχόμενο της.

Η μεγάλη σημασία που έχει η αποκάλυψη για τη Θεολογία, διαμορφώνει και το βασικό περιεχόμενο της αποστολής της που δεν είναι ο περιορισμός σε ένα εικοτολογικό θεολογικό σύστημα, μέσα στα πλαίσια της «αντικειμενικής» λογικής, αλλά έργο της θεολογίας είναι να εκθέσει τις άνωθεν αλήθειες, εντάσσοντας και παρουσιάζοντας τη θεία αποκάλυψη στις κατηγορίες της ανθρώπινης έκφρασης και εμπειρίας. Η συστηματοποίηση δεν αποτελεί όμως αυτοσκοπό και δεν περιορίζει την θεολογική ανάλυση σε μια σχολαστική ανούσια ερμηνεία που είναι ξένη προς τις θεολογικές αρχές της Ορθόδοξης Ανατολικής Παράδοσης. 

Ο γέροντας αναφέρει πως η δογματική και ασκητική διδασκαλία της Ορθόδοξης Εκκλησίας δεν αποτελείται από ένα άθροισμα ανθρώπινων επινοήσεων, γιατί μπροστά σε ένα κοινό στο οποίο κατατίθενται ζωντανά βιώματα δεν χωρά συστηματοποίηση. Η διδασκαλία της Εκκλησίας περιέχει και την αφήγηση των εμπειριών που βίωσαν οι Απόστολοι, οι Πατέρες και οι ασκητές. Συμπληρώνει πως στην προσωπική κοινωνία μεταξύ του Θεού και του ελεύθερου ανθρώπου, ερχόμαστε αντιμέτωποι με την περιγραφή ζωντανών ποταμών που αποτελούν μέρος του άπειρου ωκεανού της θείας Ζωής και αυτό το κάνουμε μέσα από τα φτωχά πλαίσια που μας παρέχει η ανθρώπινη γλώσσα.

Ο π. Γεώργιος Φλωρόφσκυ για το ρόλο που θα πρέπει να έχουν οι Ορθόδοξοι στο Π.Σ.Ε.

Ακόμα και η ονομασία του Παγκοσμίου Συμβουλίου Εκκλησιών υποδηλώνει μια κατάσταση που δεν θα έπρεπε να υφίσταται, συμφωνούμε να ονομάζουμε τις ομολογίες μας «Εκκλησίες» με μια έννοια που η Καινή Διαθήκη ποτέ δεν θα επέτρεπε…. Οι επιμέρους «ομολογίες» δεν έχουν το δικαίωμα να αυτοαποκαλούνται «Εκκλησίες». Η παρουσία των Ορθόδοξων στο Π.Σ.Ε. είναι μια μορφή ιεραποστολικής δραστηριότητας, μια ανάγκη για Ορθόδοξη Ιεραποστολή στους προτεστάντες.

Νικολάι Αλεξάντροβιτς Μπερντιάεφ: Το Καθήκον των Χριστιανών

Το καθήκον, που ορθώνεται μπροστά σε όλους τους Χριστιανούς, είναι να βλέπουν την πραγματικότητα κατάματα και να είναι απόλυτα συνειδητοί. Τίποτε δεν είναι πιο αντίθετο στο Χριστιανισμό από την εξιδανίκευση της πραγματικότητας. Φαίνεται λοιπόν καθαρά πως ακριβώς αυτός είναι που πρέπει να αγνοεί το φόβο, όταν πρόκειται να ξεσκεπάσει και να καταδικάσει την πιο ολέθρια και αμαρτωλή πραγματικότητα.

ΤΟ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΚΟ ΠΝΕΥΜΑ ΤΟΥ π. ΣΕΡΓΙΟΥ ΜΠΟΥΛΓΚΑΚΩΦ

Το γνωστικό υπόβαθρο του π. Μπουλγκάκωφ ήταν πλούσιο τόσο στο χώρο της Πατρολογίας όσο και της ευρύτερης δυτικής φιλοσοφίας. Η θεολογική του σκέψη αποκρυσταλλώθηκε μέσα από την μετάβαση από τον μαρξισμό στον Χριστιανισμό, όπως και του Νικολάι Αλεξάντροβιτς Μπερντιάεφ. 

Οι περισσότεροι ιδεολόγοι μαρξιστές μεταστράφηκαν, επειδή οι αρχικές τους βλέψεις ανέρχονταν στα υψηλά ιδανικά της κατάργησης της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο και της καταπίεσης των πνευματικών και υλικών δυνατοτήτων που έχει το άτομο εντός της κοινωνίας. Όμως η επανάσταση των Μπολσεβίκων απέδειξε ότι ο μαρξισμός συνθλίβει πνευματικά το άτομο κάτω από την υλιστική του θεωρία, που είναι μια χοντροκομμένη μορφή του γερμανικού Εγελιανισμού. Το άτομο παύει να έχει ελεύθερη βούληση, προσωπικότητα, σκοπό και δυνάμεις για εξέλιξη. Μεταλλάσσεται σε μια άμορφη μάζα παραγωγικών συντελεστών κάτω από την πλήρη και αμετάκλητη καθοδήγηση ενός κόμματος, που αρχικέ υποσχέθηκε ελευθερία, αλλά πείρε τη θέση τον πρώην εκμεταλλευτών, εξοντώνοντας κάθε διαφορετική γνώμη. Μέσα σε αυτό το κλίμα η επιστροφή στην Ορθοδοξία και στη γνώση των Πατερικών κειμένων αποτέλεσε την πνευματική απελευθέρωση και τον αγώνα για πνευματική τροφή και ανεξαρτησία, επειδή η Ορθοδοξία κάλυπτε όλες τις πλευρές που ένα σκεπτόμενο άτομο επιθυμεί να εξερευνήσει και να εμβαθύνει.  
Η ριζοσπαστικότητα του π. Μπουλγκάκωφ έγκειται στη σύνθεση της Πατερικής σκέψης με την μοντέρνα φιλοσοφία, κάτι που τον έφερε σε σύγκρουση μέσα από την θεωρία της Σοφιολογίας που ανέπτυξε, η οποία καταδικάστηκε και εντός της επιτροπής που έβγαλε το πόρισμα ήταν και ο π. Φλωρόφσκυ.

Η ιδέα της Θεανθρωπότητας, που απαντάται στον Σολόβιεφ, έστρεψε τον π. Μπουλκγάνωφ στις ανθρωπολογικές προεκτάσεις της χαλκηδόνιας χριστολογίας και της τριαδικής θεολογίας των Καππαδόκων Πατέρων. Οι θεολογικές έρευνες του σχετίζονταν με την τριαδολογία, την ανθρωπολογία και της έννοια της κένωσης. Επεξεργάστηκε τον χαρακτήρα της σχέσης των θείων υποστάσεων της Αγίας Τριάδας και την αντινομία μεταξύ της απόλυτης ταυτότητας και της απόλυτης ετερότητας των θείων προσώπων. Η απόλυτη ενότητα διασφαλίζεται μέσα από το θεϊκό ΕΙΝΑΙ και δεν παραμένει σε στατική κατάσταση, αλλά απαντάται μέσα την δυναμική φύση της αγάπης, που δομείται μέσα από την θυσία και την αυταπάρνηση. 

Ο π. Μπουλγκάκωφ εστίασε στην κατάληξη που έχει ο θυσιαστικός χαρακτήρας της σχέσης εντός της Αγίας Τριάδας. Επηρεασμένος από τη ρωσική χριστολογία βλέπει την κένωση ως ένα συστατικό της Αγίας Τριάδος και το εντοπίζει μέσα από την πράξη της Δημιουργίας. Για την κένωση του Χριστού αναφέρει ότι δεν ολοκληρώνεται με την Ανάσταση του, αλλά αναφέρεται και στη μεταπασχάλιο δόξα Του, κάτι που παραπέμπει πολύ στο μυστήριο της Ευχαριστίας. Ο π. Μπουλγκάκωφ ερμηνεύει της αναφορά της Ανάληψης και της εκ δεξιών του Θεού κάθέδρα που είναι στο κατά Μάρκον (16,19), ως την εξύψωση και τη θέωση της ανθρωπότητας, μέχρι και στο σημείο της ισότητας μέσα από την πλήρη ένωση με την θεότητα. Επισημαίνοντας έτσι το στοιχείο της αμεσότητας που υπάρχει στη σχέση μεταξύ Θεού και ανθρώπου. Βλέπει τον άνθρωπο ως εικόνα του θεϊκού απολύτου, ως μια επαναληπτική μορφή του, η οποία δεν μπορεί να οριστεί επακριβώς για την ουσία της υπόστασης που καταλαμβάνει. Καταλήγοντας έτσι στον ισχυρισμό περί ταυτότητας Θεού και ανθρώπου, μέσα από την σωτηρία του ανθρώπου, η οποία μπορεί να ληφθεί κατά την ανοδική ενεργητική πορεία, του ανθρώπου προς τον Θεό και την θεϊκή πρωτοβουλία για ολοκλήρωση της ανθρώπινης σωτηρίας.

Η ΠΡΟΣΕΥΧΗ

Το κυριότερο πράγμα στην προσευχή, λέει ο Άγιος Θεοφάνης, είναι να στεκόμαστε μπροστά στο Θεό με το μυαλό συγκεντρωμένο στην καρδιά και να συνεχίσουμε να στεκόμαστε μπροστά Του αδιάκοπα μέρα νύχτα μέχρι το τέλος της ζωής μας.

Ο Άγιος Θεοφάνης παρουσιάζει την προσευχή αρχικά ως το να στεκόμαστε μπροστά στο Θεό, όχι απαραιτήτως πάντα να ζητάμε κάτι ή να χρησιμοποιούμε λόγια, μπορεί κάποιες φορές η προσευχή να είναι μια αίτηση, αλλά αν την εξετάσουμε καλύτερα, η βαθύτερη προσευχή είναι απλός το να περιμένουμε το Θεό, χωρίς να υπάρχει μια αίτηση από εμάς, αλλά να καλλιεργούμε μια σχέση με το Θεό. Στη συνέχεια αναφέρει ότι η προσευχή είναι να στεκόμαστε μπροστά στο Θεό με το μυαλό συγκεντρωμένο στην καρδιά και εδώ μπορούμε να δούμε τα τρία επίπεδα της προσευχής:

1ο. Η προσευχή αρχίζει ως προσευχή που εκφωνείται από τα χείλη, είναι προφορική προσευχή με λόγια.

2ο. Μετά εσωτερικεύεται και μετατρέπεται σταδιακά σε προσευχή του νου και της διάνοιας. Εδώ ξεκινά η αρχή της αληθινής προσευχής.

3ο. Στη συνέχεια η προσευχή είναι του νου, αλλά μέσω της καρδιάς, όπου η καρδιά δεν δηλώνει μόνο τα συναισθήματα και τα πάθη, αλλά τον βαθύ εαυτός μας, τον εσωτερικά ιερό τόπο, που είναι πνευματικό κέντρο ολόκληρης της ανθρώπινης ύπαρξης.
Η προσευχή μέσω της καρδιάς ολοκληρώνει την ανθρώπινη ύπαρξη, εξωτερικεύοντας την κατάσταση του σώματος, της ψυχής και του πνεύματος με κατεύθυνση προς τον Θεό.